Mae mudiadau iaith wedi galw ar y Prif Weinidog i fuddsoddi canran o’r arian a ddaw i Gymru yn sgil Datganiad Hydref y Canghellor ym mhrosiectau iaith Gymraeg a fyddai’n gwella sgiliau plant a gweithwyr.

Mae cyllideb ddrafft bresennol Llywodraeth Cymru’n amlinellu toriadau ar gyfer prosiectau sy’n ymwneud â’r Gymraeg; yn benodol, toriadau o fwy na £1.5 miliwn dros y ddwy flynedd nesaf.

Mae Mudiadau Dathlu’r Gymraeg yn grŵp ymbarél sy’n cynrychioli 25 o fudiadau sy’n gweithio i hybu a hyrwyddo’r Gymraeg. Mewn llythyr at y Prif Weinidog a’r Gweinidog Cyllid heddiw, dywed Cadeirydd Mudiadau Dathlu’r Gymraeg, Penri Williams:

“Dangosodd canlyniadau’r Cyfrifiad bod y Gymraeg yn wynebu argyfwng a bod angen i’r Llywodraeth weithredu ar fyrder i atal cwymp pellach. Cawsom gyfarfod adeiladol iawn gyda’ch swyddogion yn ddiweddar lle dangoswyd awydd i weithredu ar gynigion ymarferol pe byddai arian ychwanegol ar gael.

“Sylweddolwn bod y sefyllfa ariannol bresennol yn heriol, ond nodwn hefyd bod yr arian ychwanegol yma’n cynnig cyfle i gynorthwyo’r Gymraeg trwy gyplysu hynny â’r agenda i wella sgiliau yn ogystal â safon y gofal yn ein gwasanaeth iechyd.

“Awgrymwn felly y gallwch wneud y canlynol gyda’r arian ychwanegol:

·         sefydlu canolfannau hwyrddyfodiaid i ddisgyblion (yn seiliedig ar fodel Gwynedd) yn Sir Gaerfyddin, Ceredigion ac Ynys Môn;

·         darparu arian i Ganolfannau Cymraeg i Oedolion fel bod modd darparu cyrsiau Cymraeg ychwanegol i athrawon dan hyfforddiant a gweithwyr iechyd

·         cefnogaeth ychwanegol i fudiadau sy’n darparu gweithgareddau cymunedol a gwasanaethau ieuenctid.”

Mae Mudiadau Dathlu’r Gymraeg yn falch o gyhoeddi bod y Prif Weinidog wedi ymateb yn gadarnhaol i’w cais am gyfarfod i drafod y gyllideb ddrafft. Mae’r Mudiadau’n hyderu y bydd modd gwneud hyn cyn y bleidlais ar y gyllideb ddrafft ar 10 Rhagfyr.

Daw’r newyddion wrth i’r Prif Weinidog baratoi i wneud datganiad yn y Cynulliad am ei ymateb cychwynnol i’r Gynhadledd Fawr.

Dywedodd Penri Williams, Cadeirydd Mudiadau Dathlu’r Gymraeg,

“Roedd Mudiadau Dathlu’r Gymraeg yn bryderus o weld bod y gyllideb ddrafft yn awgrymu cwtogi ar y buddsoddiad ar gyfer yr iaith Gymraeg, ac yn benodol o safbwynt dysgu Cymraeg. Mae Mudiadau Dathlu’r Gymraeg o’r farn y dylai gwariant ar hyrwyddo’r iaith Gymraeg gael ei flaenoriaethu wrth i ni fel gwlad ymateb i ffigurau pryderus y cyfrifiad ac wrth i ni edrych ymlaen at weld ymateb y Llywodraeth i’r Gynhadledd Fawr a gynhaliwyd yn yr Haf.

“Mae Mudiadau Dathlu’r Gymraeg yn awyddus i weld ymateb ‘mawr’ i’r gynhadledd ‘fawr’.

“Adeg y Gynhadledd Fawr, galwodd Mudiadau Dathlu’r Gymraeg ar i’r Llywodraeth gynyddu’r gwariant ar brosiectau sy’n hyrwyddo’r Gymraeg i 1% o’i chyllideb dros amser, gan ddadlau bod angen buddsoddiad yn yr iaith sy’n cyfateb i’r cyllid a fuddsoddir yn y Fasgeg yng Ngwlad y Basg. Byddai unrhyw doriad i’r cyfeiriad arall yn andwyol, yn enwedig o gofio bod arolygon wedi eu comisiynu sy’n galw am fwy o wariant ar eitemau penodol.”

Mae Mudiadau Dathlu’r Gymraeg am ddiolch i gymunedau Cymru am eu gweithgarwch a’u hafiaith wrth sicrhau llwyddiant y Diwrnod Shwmae Su’mae cyntaf erioed, ar Hydref 15fed, 2013. Mewn ymgyrch o’r gwraidd, llwyddodd cymunedau dros Gymru gyfan i ysbrydoli gyda’u gweithgarwch a’u creadigrwydd.

Gyda’r ymgyrch wedi ei lansio am y tro cyntaf eleni, amcangyfrir fod tua 150 o weithgareddau wedi’i trefnu fel rhan o’r diwrnod.

Bu Mentrau Iaith, ysgolion a grwpiau cymunedol ledled y wlad yn hyrwyddo’r diwrnod gan ysgogi bwrlwm a chreadigrwydd rhyfeddol. Un o’r ardaloedd hynny oedd Pen-y-bont ar Ogwr, lle trefnodd Menter Bro Ogwr stondin yn darparu adloniant ac amrywiol weithgareddau ynghanol tref Pen-y-bont a Siop Lyfrau yr Hen Bont yn cynnig gwobr i’r 50ed person cwsmer fyddai’n cyfarch y siopwr gyda’r geiriau Shwmae!

Meddai Marged Elin Thomas o Fenter Bro Ogwr ar dudalen Facebook yr ymgyrch, “Mae mwy o gwsmeriaid di-Gymraeg Siop yr Hen Bont bellach yn defnyddio ‘Shwmae’ fel cyfarch ers i Menter Bro Ogwr gymryd rhan yn Niwrnod Shwmae ddydd Mawrth!”.

Cafwyd ymateb arbennig hefyd gan ysgolion ymhob cwr o’r wlad, gyda disgyblion a staff fel ei gilydd yn ymdaflyd ei hunain yn y gweithgarwch. Ysgrifennodd Glenn Wall o Flaenau Gwent ar dudalen Facebook yr ymgyrch, “Roedd pawb wedi mwynhau Diwrnod Shwmae Su’mae yn yr ysgol heddiw. Bydd tudalen amdano yng nghylchgrawn yr ysgol cyn diwedd y tymor. Edrych ymlaen at y flwyddyn nesaf yn barod!”

Nodwedd syfrdanol oedd presenoldeb anhygoel yr ymgyrch ar y cyfryngau cymdeithasol gyda’r ystadegau’n dangos fod 1,046 o unigolion gwahanol wedi trydar 1,598 o weithiau’n ystod y diwrnod a rhain wedi cyrraedd oddeutu 674,699 o gyfrifon.

Meddai Huw Marshall, Rheolwr Digidol S4C, “Roedd lefelau’r traffig, yn enwedig yn y bore, yn sylweddol. Mae’n bendant wedi bod yn un o’r ymgyrchoedd cyfryngau cymdeithasol mwyaf llwyddiannus yn y Gymraeg ac yn amlygu pwysigrwydd cyfryngau tebyg o safbwynt yr iaith. Dwi’n eithaf sicr gyda mwy o ymwybyddiaeth yn 2014 fydd hwn yn tyfu’n sylweddol o ffigyrau 2013.”

Dywedodd Catrin Dafydd ar ran Mudiadau Dathlu’r Gymraeg, “Testun balchder o’r mwyaf inni oedd cael cefnogi cymunedau Cymru i ddathlu’r Gymraeg trwy gyfrwng yr ymgyrch hon.

Ymgyrch o’r gwraidd oedd hi a roddodd gyfle i gymunedau berchnogi amrywiol ffyrdd dychmygus o gyfleu eu hunaniaeth gan ddangos fod y Gymraeg yn perthyn i ni gyd. Mae’r modd y cydiodd y diwrnod yn nychymyg pobl wedi profi maint yr awch a’r ewyllys da sydd gan gymunedau Cymru tuag at yr iaith a’r hyn sy’n rhyfeddol yw nad oedd unrhyw nawdd yn gyrru’r ymgyrch, dim ond brwdfrydedd a chreadigrwydd pobl Cymru. Yr hyn sy’n bwysig nawr yw sianelu’r gwaddol a chynnal y momentwm. Dim ond dechrau’r daith yw hyn. Ein gobaith yw y bydd yn arwain at ein gweld ni gyd yn defnyddio mwy o’r Gymraeg yn ein bywydau bob dydd, nes troi diwrnod Shwmae Sumae yn flwyddyn Shwmae Sumae, a chreu sefyllfa lle y bydd rhagor o bobl yn byw eu bywydau trwy gyfrwng y Gymraeg neu’n defnyddio hynny o Gymraeg sydd ganddynt.”

Roedd cymunedau ar draws Cymru wedi cymryd rhan yn niwrnod Shwmae Su’mae ar 15 Hydref a drefnwyd gan Mudiadau Dathlu’r Gymraeg. Pwrpas y diwrnod oedd annog pobl i gychwyn sgwrs yn Gymraeg. Mewn siopau, busnesau, ysgolion a swyddfeydd roedd pobl yn cyfarch ei gilydd yn Gymraeg ac yn darganfod pobl eraill hefyd sy’n gallu siarad Cymraeg.

Shw mae!

Ar ddiwrnod shw mae eleni byddwn i a Grŵp Deddf (Swyddogion Iaith De-Ddwyrain Cymru) yn ddiolchgar iawn os gallech chi ein helpu ni drwy gwblhau’r holiadur byr (iawn!) isod a rhoi i ni eich syniad(au) chi am sut y gallwn ni gynyddu defnydd o’r iaith a chreu ymdeimlad cenedlaethol cryfach.

www.gwnewchypethaubychain.org

Rydym yn chwilio am syniadau gall pob un ohonom eu rhoi ar waith yn rhwydd, yn hytrach na syniadau strategol, gyda’r bwriad o’u cyhoeddi mewn llyfr o’r enw ‘Gwnewch y Pethau Bychain’ ar Ddydd Gŵyl Dewi 2014.

Yn y llyfr bydd syniadau pobl Cymru o’r pethau bychain (ond pellgyrhaeddol gobeithio!) y gall pob un ohonom wneud er mwyn Cymreigio Cymru drwy gefnogi a chodi ymwybyddiaeth o’r iaith, gyda’r rheiny wedi eu trefnu dan bedwar pennawd ar sail y prif feysydd trosglwyddo iaith sef y gymuned, y gweithle, addysg a’r teulu.

I’ch helpu, dyma ambell esiampl o’r syniadau sydd wedi dod i law hyd yn hyn drwy’r peilot:

Y Teulu
• Dysgwch a chanwch yr Anthem Genedlaethol!
• Siaradwch Gymraeg â’ch plant.
• Rhowch fathodyn Cymru ar eich car, tractor ayb a chodwch faner yn eich gardd neu bentref .
• Defnyddiwch yr holl wasanaethau Cymraeg sydd ar gael i chi. Gallwch nodi dewis iaith gyda’ch Cyngor lleol, a llwyth o wasanaethau cyhoeddus a phreifat eraill.

Y Gymuned
• Os yn symud i’r ardal, cadwch neu atgyfodwch enw Cymraeg y tŷ neu’r fferm. Peidiwch â’i newid i’r Saesneg.
• Holwch y papur bro neu’r fenter iaith leol i hysbysebu rhywbeth ar eich rhan e.e. digwyddiad, gwerthu rhywbeth ayb.
• Os ydych chi’n gadael neges e.e. i’r postmon, y dyn llaeth neu i ddynodi na ddylai rhywun barcio’n rhywle – gwnewch hynny’n ddwyieithog.
• Ystyriwch agweddau yr ymgeiswyr tuag at y Gymraeg wrth benderfynu dros bwy i fwrw’ch pleidlais.

Addysg
• Anfonwch eich plant i Ysgol Gymraeg.
• Ysgrifennwch at S4C yn gofyn am gynnwys mwy cyfoes sydd o ddiddordeb i bobl ifanc.
• Defnyddiwch yr iaith tu fas i gatiau’r ysgol.
• Os oes rhywun yn eich cylch o ffrindiau sy’n dysgu Cymraeg, ceisiwch beidio â throi i’r Saesneg pan fyddwch chi allan yn cymdeithasu.

Y Gweithle
• Os ydych yn siarad Cymraeg, defnyddiwch fathodyn Iaith Gwaith.
• Gofynnwch i’ch rheolwr am gyrsiau Cymraeg yn y gwaith.
• Peidiwch â barnu pobl yn ôl safon iaith lafar. Mae’r ffaith eu bod yn defnyddio’r Gymraeg yn bwysicach na barn unrhyw blismyn iaith.
• Cyfathrebwch yn ddwyieithog â phawb e.e. e-bost, llythyron ayb os nad ydych yn gwybod eu dewis iaith.

Ar ddiwedd y llyfr bydd rhestr o’r cyrff sy’n darparu gwasanaethau Cymraeg a rhifau ffôn llinellau Cymraeg er mwyn i bawb allu cyfeirio a defnyddio’r gwasanaethau hynny sydd ar gael.

Os ydych chi eisiau gweld eich syniad mewn print yna cwblhewch yr holiadur byr iawn hwn os gwelwch yn dda er mwyn gwneud y pethau bychain gyda’n gilydd.

Heddiw fe ysgrifennodd Mudiadau Dathlu’r Gymraeg at y Prif Weinidog, Carwyn Jones, yn gofyn am wybodaeth pellach ynglŷn a chyllid drafft y llywodraeth – a’r arian a glustnodwyd yn hwnnw o ran y Cymraeg.
“Mae’n fater o bryder i ni”, meddai, Penri Williams ar ran Mudiadau Dathlu’r Gymraeg, “fod y cyllid drafft yn awgrymu y bydd lleihad o £700,000 yn yr arian ar gael i gefnogi’r gwaith sy’n digwydd ar hyn o bryd er mwyn hybu a hyrwyddo’r defnydd o’r Gymraeg”.
“Yn dilyn canlyniadau pryderus y cyfrifiad yng nghyswllt y Gymraeg a’r angen i wireddu strategaeth y llywodraeth ar ei chyfer – a gan edrych ymlaen at gynlluniau’r llywodraeth yn dilyn y Gynhadledd Fawr, mawr yw ein diddordeb yn y cyllid a fydd ar gael er mwy cefnogi’r iaith.”
“Edrychwn ymlaen at dderbyn mwy o wybodaeth gan y Llywodraeth er mwyn i ni ddeall yn well beth yw gweledigaeth y Llywodraeth o safbwynt y Gymraeg, a’r disgwyliadau sydd wedi eu codi yn sgil y Gynhadledd Fawr.”

“Ger y bar, ar faes chwarae, yn y gwaith, wrth ddesg neu gae, cwyd dy lais, Shwmae Su’mae!

Dyma trawiad trydar y prifardd Llion Jones am Ddiwrnod Shwmae Sumae! ac wrth i Ddiwrnod Shwmae Sumae! agosau mae nifer o wynebau cyfarwydd wedi dangos cefnogaeth i’r achos.

Dywedodd Ben Davies, amddiffynnwr Abertawe a Chymru ei fod yn falch o gefnogi’r ymgyrch:

“Cymraeg yw iaith fy nghyndeidiau ac mae’n gyfrifoldeb arna i gario ymlaen â’r traddodiad. Mae’n bwysig fy mod i’n siarad Cymraeg gyda’r teulu ac yn dysgu pobl eraill am y Gymraeg. Hefyd mae’n deimlad braf bod nifer o chwaraewyr eraill erbyn hyn yng ngharfan Cymru sy’n siarad Cymraeg.”

Ar ddydd Mawrth, Hydref 15ed cynhelir nifer o weithgareddau ar draws y wlad i ddathlu Diwrnod Shwmae Sumae! Bwriad yr ymgyrch yw:
• gwneud y Gymraeg yn llawer mwy amlwg a chyhoeddus,
• dangos bod yr iaith yn perthyn i bawb yng Nghymru, beth bynnag yw eu medrusedd
• a sicrhau defnydd o’r Gymraeg drwy’r flwyddyn.

Yn sir Benfro mae’r Urdd, CFFI, Mentr Iaith Sir Benfro, Tŵf, Mudiad Meithrin; Coleg Penfro, yr Adran Addysg, Banc Barclays, Merched y Wawr, Cymraeg i Oedolion a ‘r Parc Cenedlaethol wedi uno i ddathlu’r diwrnod drwy gynnal digwyddiadau fflachfobio mewn pedair canolfan ar draws y Sir.

Dywedodd Llinos Penfold, sy’n cydlynnu’r digwyddiadau ar y cyd gyda Catrin Phillips: “Mae’n gyfle gwych i farchnata gwaith y mudiadau o fewn y sir, annog defnydd o’r Gymraeg ymhlith Cymry Cymraeg a dysgwyr a gwneud rhywbeth hwyliog a gwahanol er mwyn codi proffil yr iaith.”

Ychwanegodd Catrin Phillips, sydd yn gweithio gyda phlant ail iaith de sir Benfro:
“Bydd y profiad o ymarfer eu Cymraeg gyda phlant ac oedolion eraill a gweld bod y Gymraeg yn iaith fyw a siaredir yn helaeth o fewn ein sir yn brofiad gwerthfawr i’r disgyblion ail iaith”.

Bydd Cymraeg i Oedolion Gwent yn trefnu stondin yn Amgueddfa y Pwll Mawr, Blaenafon, tra bod nifer o ysgolion, megis Ysgol Archesgob Mcgrath Penybont ac Ysgol Uwchradd Maesteg yn manteisio ar y diwrnod i hybu’r Gymraeg o fewn yr ysgol a chael ychydig o hwyl.

Ac mae Diwrnod Shwmae Sumae! yn gyfle i gael bargen neu ennill gwobr. Ym Mhenybont ar Ogwr bydd y 50ed person sy’n cyfarch perchennog Siop yr Hen Bont â’r geiriau “Shwmae” yn derbyn gwobr arbennig.

Bydd cwsmeriaid bwytai campws Prifysgol Aberystwyth yn gallu manteisio ar gostyngiad o 10% os archebir diod yn y Gymraeg. Peidiwch a phoeni, bydd ‘na gymorth wrth law i rheiny sydd ddim yn rhugl!

“Mae cefnogaeth Prifysgol Aberystwyth wedi bod yn wirioneddol wych a phawb am sicrhau bod Diwrnod Shwmae Su’mae! yn ddiwrnod i’w gofio.” dywedodd
Jaci Taylor o Ganolfan Cymraeg i Oedolion y Brifysgol sydd wedi bod yn trefnu y digwyddiad.

Yng Nghrymych bydd Tŷ Bach Twt yn cynnig £5 o docyn anrheg i unrhyw gwsmer sy’n gwario dros £40 ar ddiwrnod Shwmae ac sy’n dechrau eu sgwrs yn Gymraeg. Cofiwch dyw hi ddim yn rhy gynnar i ddechrau siopa Nadolig!

Dywedodd Mari Lovgreen, un o Bencampwyr Shwmae Sumae! a chyflwynydd Argyfwng 999 ar Stwnsh:
“Mae’n grêt meddwl fod na gymaint o weithgareddau wedi’u trefnu ar gyfer diwrnod Shwmai Sumae!- a hynny dros Gymru. Mae mor bwysig bod Cymraeg yn cael ei glywed a’i ddathlu ymhob rhan o Gymru.

“Mewn cymunedau lle mae’r Gymraeg yn brin – mae’n bwysig ein bod ni’n annog dysgwyr a’u cynnwys mewn gweithgareddau Cymraeg. Mae’r iaith yn fyw, ac mae’r iaith i bawb! Defnyddiwch hi! “

Datblygu’r iaith Gymraeg

Papur Trafod Mudiadau Dathlu’r Gymraeg

Cyflwyniad

Mae Mudiadau Dathlu’r Gymraeg yn grŵp ymbarél o 23 mudiad sydd yn hybu a hyrwyddo’r iaith Gymraeg ar lawr gwlad.

Croesawn yn wresog ymgynghoriad “Gynhadledd Fawr” y Llywodraeth gan iddo gynnig cyfle i’n haelodau gyflwyno cynlluniau i gryfhau’r Gymraeg dros y blynyddoedd nesaf.

Bwriad y ddogfen hon yw amlinellu ffyrdd lle yr ydym, fel mudiadau, yn credu y gellid cyrraedd nodau ac amcanion y Llywodraeth.

Cred Mudiadau Dathlu’r Gymraeg fod angen rhagor o adnoddau i sicrhau ffyniant i’r Gymraeg dros y blynyddoedd i ddod. Hefyd dylid arallgyfeirio gwariant presennol i sicrhau cyfran deg i ddatblygu a chryfhau cyfleoedd i ddefnyddio’r Gymraeg.

Yn y ddogfen hon, rydym wedi adnabod nifer o feysydd lle gellid targedu buddsoddiad ychwanegol er mwyn sicrhau bod y Gymraeg a’i chymunedau yn tyfu.

Y Cyddestun

Oherwydd patrymau gwariant hanesyddol, prin yw buddsoddiad y Llywodraeth yn y Gymraeg.

Ym maes Addysg mae’r galw gan rieni am addysg Gymraeg wedi achosi Cynghorau Sir a’r Llywodraeth i ehangu’r ddarpariaeth ond heb ateb y galw yn gyfan gwbl. Mewn meysydd eraill mae’r gwariant ar y Gymraeg yn uniongyrchol yn llai na £12m y flwyddyn o gyllideb flynyddol y Llywodraeth o dros £13.6 biliwn (2015/16). Araf hefyd yw’r ymgais i brifffrydio’r Gymraeg drwy adrannau’r Llywodraeth ac yn aml nid yw polisïau newydd yn cymryd i ystyriaeth Strategaeth y Gymraeg y Llywodraeth.

Nodwn fod buddsoddiad llawer helaethach yn yr iaith Fasgeg, a gwelwn fod y buddsoddiad yn dwyn ffrwyth gyda chynnydd yn nifer siaradwyr yr iaith o 24% yn 1991 i 32% yn 2011.

Mae canlyniadau diweddar y Cyfrifiad yn amlygu nifer o heriau a wyneba’r iaith ond credwn fod meysydd penodol lle gellid buddsoddi a fyddai o fudd nid yn unig i’r Gymraeg ond nifer o amcanion eraill y Llywodraeth.

Strategaeth y Gymraeg y Llywodraeth

Mae angen gweithredu pendant i wireddu’r Strategaeth drwy ganolbwyntio ar

(i) Trosglwyddiant iaith rhwng rhieni a’u plant;

(ii) Defnydd plant o’r Gymraeg yn yr ysgol ac yn gymdeithasol;

(iii) Cyfleoeodd i bobl ifanc ddefnyddio’r Gymraeg ar ôl gorffen ysgol;

(iv) Cyfleoedd i ddefnyddio’r Gymraeg yn y gweithle a chreu swyddi newydd.

Gwariant ar Ddarpariaeth Cymraeg 1% dros y Gymraeg

Rydym yn galw ar y Llywodraeth i gynyddu’r gwariant ar brosiectau penodol Cymraeg, dros amser, i 1% o’r gyllideb sef tua £136 miliwn yn y flwyddyn 2015/16 1

Daw rhan o’r gwariant yma drwy arallgyfeirio gwariant presennol. Hefyd galwn ar y Cynghorau Sir a chyrff statudol eraill i sicrhau fod eu holl wasanaethau ar gael drwy gyfrwng y Gymraeg.

1 Adolygiad Gwariant 2013, Trysorlys y DU

Crynodeb: Cynigion i Ddatblygu’r Gymraeg

Mae nifer o’r cyrff sy’n aelodau o Mudiadau Dathlu’r Gymraeg wedi paratoi cynigion a syniadau ar gyfer datblygu meysydd penodol.

Isod rhestrir y prif gynigion credir bydd yn gam pwysig i wireddu dymuniad y Llywodraeth a

thrigolion Cymru i weld yr iaith Gymraeg yn parhau i ffynnu ac yn rhan allweddol o’n bywyd o ddydd i ddydd. Credwn y bydd y camau pellach hyn yn cyflawni nifer o amcanion y strategaeth iaith a strategaeth addysg Gymraeg.

Cymunedol

Cefnogi’r llu o fudiadau a chymdeithasau sy’n cynnal y Gymraeg.

Clustnodi 10 o ardaloedd “Adfywio a Datblygu’r Gymraeg” cynllun peilot i’w hariannu gan gyllid Adfywio Cymunedol Ewrop a Llywodraeth Cymru.

Targedu siaradwyr Cymraeg yn eu harddegau a chynyddu’n sylweddol y buddsoddiad mewn gwasanaethau ieuenctid, chwaraeon a diwylliannol.

Cefnogi a digideiddio Papurau Bro.

Cefnogi gwaith Merched y Wawr drwy gynorthwyo’r canghennau yn ariannol, cyhoeddusrwydd, a phresenoldeb yn y gwyliau cenedlaethol. Cynnig cyflogau teg i’r gweithwyr maes.

Cynyddu’r grant blynyddol a roddir i’r Eisteddfod Genedlaethol yn unol ag argymhellion Adroddiad Grant Thornton a gomisiynwyd gan Fwrdd yr Iaith Gymraeg yn 2005 er mwyn sicrhau y gall yr ŵyl, ymysg pethau eraill, barhau i gynnal rhagor o ddigwyddiadau cymdeithasol lleol a rhanbarthol.

Creu mwy o gyfleoedd i rieni i gymdeithasu yn Gymraeg drwy gyflogi arweinwyr digwyddiadau cymdeithasol.

Ehangu cynllun “CEG” i integreiddio dysgwyr ar draws Cymru.

Ehangu ac addasu rhaglen TWF yn genedlaethol fel bod ardaloedd nad ydynt yn cael ei gwasanaethu ar hyn o bryd yn dod yn rhan o’r ymgyrch.

Buddsoddiad teg a digonol yn y Blynyddoedd Cynnar e.e. Rhaglenni megis Dechrau’n Deg, rhaglenni rhianta.

Ehangu gwaith yr Urdd drwy gyflogi mwy o swyddog ieuenctid ychwanegol a mwy o swyddog chwaraeon i gynyddu’r cyfleoedd cymdeithasol Cymraeg rheolaidd i blant a phobl ifanc a datblygu clybiau chwaraeon.

Denu buddsoddiad i ddatblygu dulliau technolegol i sicrhau bod modd i bobl ifanc gyfathrebu gyda’i gilydd drwy gyfrwng y Gymraeg gan ddefnyddio’r dechnoleg ddiweddaraf.

Gweithio gydag ysgolion a rhieni i sicrhau bod pobl yn sylweddoli pwysigrwydd sicrhau bod yr iaith Gymraeg yn dod yn iaith fyw y tu allan i furiau’r ysgol.

Cefnogi cymunedau i gynnal cyfrifiadau cymunedol er mwyn asesu cyflwr y Gymraeg a llunio argymhellion ar gyfer ei chryfhau.

Arian cyfalaf er mwyn prynu cyfarpar ar gyfer digwyddiadau mawrion megis yr Eisteddfod Genedlaethol, Eisteddfod yr Urdd ac Eisteddfodau a sioeau eraill.

Ehangu’r Mentrau Iaith ym mhob rhan o Gymru i ddatblygu ac adfywio cymunedau, gweithio gyda phlant, pobl ifanc, teuluoedd a’r gymuned. Cydweithio gydag awdurdodau lleol i ddatblygu a hyrwyddo gwasanaethau a gweithgareddau Cymraeg a chefnogi busnesau lleol i gynnig gwasanaethau yn y Gymraeg.

Sefydlu darparwr newydd amlgyfryngol a fyddai’n ehangu’r gynulleidfa sydd yn gwrando, gwylio a defnyddio’u Cymraeg, a darparu rhwydwaith cenedlaethol Cymraeg fydd yn cynnig platfform i brosiectau bro a chymunedol.

Darparu adnoddau digonol i greu rhwydwaith o gynlluniau cyfieithu cymunedol, gyda’r pwyslais ar gyfieithu ar y pryd, er mwyn hwyluso defnyddio’r Gymraeg yn gymunedol, gan adeiladu ar gynllun Menter Iaith Conwy ar ran mentrau’r gogledd a ariennir gan y Cynllun Datblygu Gwledig.

Cyflogaeth

Cefnogi ffyrdd i fagu mentergarwch yn ein cymunedau drwy sefydlu rhwydwaith o fusnesau Cymraeg a fyddai’n cynnig cefnogaeth ac arweiniad parthed hyfforddiant a dechrau busnesau Cymraeg newydd.

Dylid sefydlu Ffederasiwn Cydweithredol Busnesau Cymraeg Cymru i fanteisio ar y brwdfrydedd a’r gweithgaredd sydd eisoes yn y Gymraeg arlein i hybu a gwireddu hyn.

Dylai’r llywodraeth gynnig cefnogaeth i gwmnïau symud o ardaloedd twf i lefydd eraill yng Nghymru, ac fel rhan o’r cytundeb cefnogaeth dylent sicrhau fod canran o’r gweithlu â sgiliau cyfathrebu Cymraeg.

Creu cynllun Marchnad Lafur Cymraeg a’i weithredu drwy’r Mentrau Iaith.

Datganoli Swyddi.

Creu prentisiaethau drwy’r Farchnad Llafur Cymraeg a threfnu hyfforddiant sgiliau cyfrwng Cymraeg ledled Cymru, yn benodol sgiliau hwyluso diwydiannau a mentrau cydweithredol.

Dylid cynnig mwy o gefnogaeth (yn ariannol a thechnegol) i’r sector cydweithredol, gyda thargedau pendant i greu swyddi yn yr ardaloedd lle mae’r Gymraeg ar ei chryfaf.

Sefydlu rhaglen genedlaethol i gefnogi mentergarwch ymhlith pobl ifanc (16 24

oed) sydd yn awyddus i sefydlu busnesau gyda phwyslais arbennig ar fusnesau fydd yn cynnig gwasanaeth Cymraeg neu ddwyieithog.

Cymraeg i Oedolion

Ehangu dysgu Cymraeg yn y gweithle, gan gynnwys hyfforddiant dwys i 1,000 o athrawon o fewn y ddwy flynedd nesaf fel bod modd iddynt wneud eu gwaith trwy gyfrwng y Gymraeg. Hefyd i weithwyr y gwasanaeth iechyd, gwasanaethau cymdeithasol ac addysg uwch ac addysg bellach.

Darparu mwy o gyfleoedd hyfforddiant mewn swydd i loywi’r Gymraeg ac i ddysgu Cymraeg a chyrsiau ymwybyddiaeth iaith.

Y Llywodraeth

Adolygiad cyflawn o holl wariant y llywodraeth, gan gorff annibynnol fel Comisiynydd y Gymraeg, ac asesu perthynas y gwariant hwnnw â’r Gymraeg sef mesur ôl troed ieithyddol y gwariant.

Sicrhau fod holl adrannau’r Llywodraeth yn gweithredu’r Strategaeth Iaith ac yn hyrwyddo

defnydd o’r Gymraeg.

Sefydlu cynllun grantiau i brynwyr tai tro cyntaf.

Rhoi’r hawl i gynghorau godi treth o 200% ar ail gartrefi.

Addysg

Cynyddu nifer y ffrydiau Cymraeg cynradd 100 ffrwd 30 plentyn i gyrraedd targed Llywodraeth 2020 yn Strategaeth 30% o blant 7 oed.

Ehangu cyllideb y Cynllun Sabothol er mwyn ymestyn y cynllun i weithwyr addysg eraill, ynenwedig cynorthwywyr dosbarth Llywodraeth Cymru i lansio ymgyrch cenedlaethol dwys i ddarbwyllo mwy o rieni plant blynyddoedd cynnar i ddewis addysg Gymraeg. Cynyddu’n sylweddol y gyllideb ar gyfer cynlluniau megis ‘Twf’ a phwysleisio mai un o’r ffyrdd mwyaf amlwg o godi safonau llythrennedd a rhifedd yw trwy ehangu addysg ddwyieithog.

Datblygu sgiliau Cymraeg gweithlu’r Cylchoedd Meithrin.

Cynyddu’r buddsoddiad a’r ddarpariaeth Gymraeg yn y sector ôl16, gan sicrhau bod y gwariant yn cynyddu’n sylweddol yn y sector, yn arbennig yn y sector addysg bellach a’r sector addysg oedolion yn y gymuned, tra’n sicrhau parhad i’r gefnogaeth mewn sefydliadau lle mae’r ddarpariaeth eisoes yn gryf.

Cynyddu nifer o Swyddogion Addysg Ranbarthol y Gymraeg ac Athrawon Bro.

Cynyddu rôl y Gymraeg mewn Addysg yn y Gweithle a sicrhau prentisiaethau mewn lleoliadau Cymraeg a dwyieithog mewn amrywiaeth eang o feysydd

Sicrhau bod pob disgybl sy’n sefyll profion llythrennedd cenedlaethol yn gwneud hynny yn y Gymraeg (Iaith Gyntaf/Ail Iaith) a’r Saesneg

Cynyddu nifer y Swyddogion Codi Safonau Ysgolion a ddarperir drwy’r consortia rhanbarthol sy’n gallu gweithredu drwy gyfrwng y Gymraeg, ac sydd ag arbenigedd mewn pynciau penodol ar draws y cwricwlwm

Cynyddu’r cynllunio a’r hyfforddiant i gynorthwywyr dosbarth, yn y Cyfnod Sylfaen yn arbennig, i sicrhau cyflenwad digonol o staff â sgiliau da yn y Gymraeg

Cynyddu’r cynllunio a’r hyfforddiant i sicrhau bod athro â sgiliau da yn y Gymraeg ar gael i ddysgu plant y Cyfnod Sylfaen – ym mhob ysgol a lleoliad yng Nghymru

Gwella prosesau cynllunio’r gweithlu, i sicrhau bod y Llywodraeth yn gwybod faint o athrawon, ym mha bynciau, ar ba gyfnodau addysgol (gan gynnwys arweinwyr ysgol) sydd eu hangen, er mwyn gosod targedau recriwtio i’r cyrsiau hyfforddiant priodol (BAdd; TAR; CPCP ac ati); mae hyn yn arbennig o bwysig ym maes Cymraeg Ail Iaith ac Anghenion Dysgu Ychwanegol ble mae prinder difrifol o athrawon â’r sgiliau ieithyddol priodol i addysgu’r pwnc, ac ym maes ôl16/Addysg Bellach yn enwedig pynciau galwedigaethol.

Cynyddu’r buddsoddiad mewn cynlluniau i Gymreigio’r gweithlu presennol – ymestyn/addasu’r Cwrs Sabothol (bob lefel); defnyddio pwysau, gan gynnwys drwy systemau codi safonau ysgolion, i roi pwysau ar ysgolion i ddeall pwysigrwydd cynyddu sgiliau ieithyddol y gweithlu (er mwyn ymgyrraedd at dargedau’r Strategaeth Addysg Cyfrwng Cymraeg), gan gynnwys drwy ryddhau staff i fynychu cyrsiau o’r fath.

Sefydlu Athrofa Cymraeg i Oedolion a fydd yn gallu darparu cyfnodau sabothol, hyd at flwyddyn yn cynnwys rhaglen gynhwysfawr dysgu Cymraeg i athrawon a phenaethiaid, a gloyw iaith athrawon, hyn i raddau ar gyfer y sector Saesneg ond hefyd i ddenu i’r sector Cymraeg a chyrsiau i rieni sydd am newid iaith y cartref.

Cyrsiau dysgu iaith i ddarparwyr maes addysg, gan gynnwys therapyddion iaith, seicolegwyr ayb. Mae tua €45miliwn yng Ngwlad y Basgiaid ar gyfer HABE (Sefydliad Llythrennedd a Dysgu Basgeg i Oedolion) : tua 4 gwaith yr hyn a werir yng Nghymru. Gallai gwaith Sefydliad tebyg yng Nghymru gynnwys cydlynu ymdrechion i sefydlu Canolfannau Cymraeg a fydd yn ganolfannau dysgu iaith a diwylliant.

Marchnata addysg Gymraeg angen rhaglen genedlaethol i hyrwyddo manteision

dwyieithrwydd a rhannu gwybodaeth am addysg Gymraeg. Angen rhaglen uchelgeisiol gyda phroffil uchel. Angen fod ardaloedd lleol yn medru teilwra’r neges i’w cymunedau lleol er mwyn atgyfnerthu negeseuon cenedlaethol.

Sefydlu strwythur cryf ar gyfer trwytho hwyrddyfodiaid cyn iddynt fynd mewn i addysg Gymraeg, ar sail model canolfanau hwyrddyfodiaid Gwynedd

Sicrhau dilyniant ieithyddol rhwng pob cyfnod allweddol, yn enwedig CA2 a 3 wrth i ddisgyblion drosglwyddo o’r cynradd i’r uwchradd.

Buddsoddiad teg a digonol yn y Blynyddoedd Cynnar e.e. Rhaglenni megis Dechrau’n Deg, rhaglenni rhianta. Cydnabod bod y gweithlu yn elfen hanfodol e.e. gweithlu’r Cylchoedd Meithrin angen sicrhau fod sgiliau Cymraeg yr unigolion hynny o safon uchel.

Addysg Bellach / Addysg Uwch

Sicrhau parhad cyllid y Coleg Cymraeg i greu newid tymor hir sydd yn allweddol i ffyniant y Gymraeg oddi fewn i addysg uwch. Hefyd mae angen trawsnewid cyfatebol mewn sectorau addysgol eraill.

Mae myfyrwyr yn cael eu colli o addysg Gymraeg ar y cyfnod 16-18 a rhai yn y categori 14-16 oherwydd yr opsiynau a gynigir ar y lefel 16-18. Er mwyn sicrhau llif cyson o fyfyrwyr dwyieithog hyddysg mae angen ehangu yn sylweddol y cyfleoedd a’r niferoedd sy’n astudio cyrsiau lefel 3 hynny yw lefel A neu Addysg Bellach yn Gymraeg.

Mae angen cyllid penodol i gefnogi darlithyddiaethau ym maes addysg bellach ar fodel tebyg i’r Coleg Cymraeg.